Экскурсія
"Хата нашых продкаў"
Калі ласка, у нашу хату,
Даражэнькія сябры!
Паглядзіце, як прыгожа
Наша хата ў гэты дні!
У куце святым чырвоным –
Абрадавыя ручнікі.
Каб душы продкаў улюбёных
Маглі гасціць тут праз вякі.
У кожнай хаце беларуса ўсхвалялі і пакланяліся Богу і таму на покуці тварам на ўсход вешалі абраз і ўпрыгожвалі саматканым ручніком. Гэтаму абразу і ручніку больш за 100 год. Геаграфія нашых экспанатаў Гродзенскі, Бераставіцкі, Свіслацкі, Зэльвенскі раёны Гродзенскай вобласці. Збіралі экспанаты настаўнікі нашай школы.
Саматканыя, з белага кожалю,
Пабялёныя ля ракі,
Тканыя арнаментам.
Паглядзіце на ручнікі.
Зірніце сюды:
Міскі, талеркі, гаршкі маляваныя,
Глячы, збанкі,
Карабы, сявейкі.
Вы бачыце тут чорназадымленыя збанкі ад поразаўскіх ганчароў. Печ распальвалі да 100 градусаў, затым кідалі туды смаляныя дровы і наглуха закрывалі горан. У Малахавічах таксама працавалі ганчары, нават вуліца была Ганчарная.
Хата мая, хатуля…
Куфры. Ложкі ў падушках. Дарожкі,
Што далей у свет павялі.
Як бацька, як маці – матуля, -
Багацце найбольшае на зямлі.
Шырокі, высокі, акованы куфар,
Малёваны вокал, з клямкаю са сталі,
Не стыдна б такому і на панскі хутар.
Куфар незамкнёны, бо Ў нас не кралі.
Палатна сувоі белыя, льняныя,
Стаяць, быццам сваі цесаныя тыя,
Спрадзеныя тонка, вытканыя туга,
Выбеліў іх травень сонейкам і лугам.
Вечарамі колькі трэба было прасці,
Колькі ткаць, бяліці, пакуль у куфар скласці.
Звярніце ўвагу на калаўрот, за якім жанчыны пралі лён , а затым вілі , снавалі і ткалі. А ў маі ўвесь свет быў белы не толькі ад вішань і яблынь, а ад палотнаў, якія расцілалі на лузе пад сляпучым сонцам адбельваць.
Сцежкамі ў полі, уздоўж дарожных даляў
Вышытыя розна ручнікі ляжалі,
Белыя, даўгія, гэтак у час мяцелі
Студзень каля хатаў чысты снег пасцеле.
А на іх рукою вышытых жаночай
Сінія валошкі з макамі ў вяночак,
Галубок і пеўнік, ягады каліны,
Нагаткі, рамонкі, гожыя юргіні.
Па канцах карункі тонкім павуціннем
Альбо пераплётам фрэндзлі зіхацелі.
У кожнай мясціневышыўка была непаўторнай, мясцовай. На Беларусі вядома больш за сто спосабаў і відаў вышыўкі. У нас тут ручнікі са Свіслацкага і Зэльвенскага раёнаў, якім больш за 50 год, а таксама вышываныя дарожкі, якім бальш за 60 гадоў.
Белыя кашулі, рукавы ў заборы,
Пазуха скрозь – наскразь вышыта ўзорам
Чорным і чырвоным, у васілёчкі – сінім.
Роўненька пры боку зложаныя ў скрыні.
Некалькі настольніц з найтанчэйшай пражы,
А ў кожнай колер і ўзор інакшы!
Дываноў жа столькі,
Усе па лёне воўнай.
Глянеш, як на ніве:
Зелена, чароўна!
Дываны – луг квяцісты ў руках,
Мары дзіўныя, утканыя ў ніці,
Каляровы дзявочы пасаг,
Промень шчасця з жыццёвай крыніцай.
А хустак,як макаў!
Розных шаляновак
З дзён яшчэ дзявочых,
Сініх і бурдовых.
Цёмныя – у цэркву,
Калі пост надыдзе.
Ясныя, як сонца, -
Тыя на вялікдзень.
Ясны шоўк – на свята,
А паркаль - на будзень.
Яшчэ адна хустка, цёплая, цяжкая,
Яе велькай хусткай называюць.
Ёю ў непагоду добра атуліцца,
Старым у дарозе і для маладзіцаў.
Праз куфар праходзіць усё жыццё чалавечае. Першая пялюшка, вясельны вянок маладой і вопратка ў апошнюю дарогу, калі чалавек паміраў.
З кута ў кут жаўцела лава,
З парога аж да абразоў –
Прамая хаціна аправа,
Устойлівая, без цвікоў.
На ёй давалася аддуха
Буханкам з печы агнявой,
На ёй сядзела папрадуха
Ды калаўрот круціла свой.
А то качалкі грукацелі –
Качалі з лёну ручнікі!..
З цёплай ласкавай печчу –
Паганскім святым алтаром.
Дзе агонь першародны, правечны
Сакральным жывым святлом.
Душу ачысціць. Радасць навее.
І накорміць усё сяло.
А занядужае хто – прагрэе.
І хваробы як не было.
У цёмным ціхім запечку
Хаты дух – дамавік –
Нашы душы чытае, як свечкі.
Ненавідзіць ён зло,
Бо да ладу прывык.
Не зачынялася хата
Для добрых суседзяў. Надзей.
І вячоркамі шчодра, багата
Весяліла дарослых, дзяцей.
Хата мая, хацінка –
У абдымках яблынь і сліў.
Сэрца майго часцінка.
Свет, дзе ты іншым быў.
Не дарэмна вёска наша цэніцца:
Шчырасцю – гасцінны беларус.
На парозе толькі госць павернецца –
Ільняны разгортваем абрус
Верашчака, смажанкі, бульбянікі…
Пахне полем дзедаўская печ.
Ешце, госці, залатыя дранікі –
Упадзе гадоў дзясятак з плеч.
І плыве гамонка лёгка, шпарка.
Так у нас заведзена даўно:
Не звядзецца ў нашай хаце скварка,
Разам з ёй гасціннасць заадно.